Szótár
(Letölthető rövid segédanyag: Páli-Magyar Szójegyzék)
uttama, 83 találat.
uttama →
bodhirasa
best, highest, ultimate, supreme, top
DHP 103 sahassavaggo
yo sahassaṃ sahassena, saṅgāme mānuse jine, ekañ'ca jeyyam'attānaṃ, sa ve saṅgāmaj'uttamo, attā have jitaṃ seyyo, yā c'āyaṃ itarā pajā.
SN 34.1 samādhi mūlaka samāpattisuttaṃ
evam'eva kho, bhikkhave, yv'āyaṃ jhāyī samādhismiṃ samādhikusalo ca hoti samādhismiṃ samāpattikusalo ca ayaṃ imesaṃ catunnaṃ jhāyīnaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cā'ti.
uttamā →
dppn
Uttamā1
A bhikkhunī whose verses in the Therīgāthā tell of her repeated struggles before realizing awakening. Thig.42–44
Uttamā2
A bhikkhunī whose verses in the Therīgāthā tel …
uttama →
ncped
uppermost; highest; best; principal; most excellent; most important; utmost; last.
uttama →
pts
…Pv-a.1, Pv-a.50
■ dum-uttama a splendid tree Vv.39#3; nar˚ the best of men Snp.1021 (narāsabha of Snp.996); pur˚ the most magnificent town…
dhammamuttama →
bodhirasa
supreme teaching, highest Dhamma
DHP 115 sahassavaggo
yo ca vassasataṃ jīve, apassaṃ dhammam'uttamaṃ, ek'āhaṃ jīvitaṃ seyyo, passato dhammam'uttamaṃ.
SNP 59 mettagū māṇava pucchā pārāyanavaggo 4
tañ'c'āhaṃ abhinandāmi, mahesi dhammam'uttamaṃ, yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.
purisuttama →
bodhirasa
best, highest of men, ultimate man
DHP 78 paṇḍitavaggo
na bhaje pāpake mitte, na bhaje purisādhame, bhajetha mitte kalyāṇe, bhajetha puris'uttame.
SN 22.79 khajjanīyasuttaṃ
namo te puris'ājañña, namo te puris'uttama, yassa te n'ābhijānāma, yam'pi nissāya jhāyasī'ti.
puttamatta →
bodhirasa
young enough to be one’s son, lit. son measure
AN 4.122 ūmibhayasuttaṃ
tassa evaṃ hoti, mayaṃ kho pubbe agāriyabhūtā samānā aññe ovadāma'pi anusāsāma'pi. ime pan'amhākaṃ puttamattā maññe nattamattā maññe ovaditabbaṃ anusāsitabbaṃ maññantī'ti.
santimuttama →
bodhirasa
highest peace, supreme peace
SNP 60 dhotaka māṇava pucchā pārāyanavaggo 5
tañ'c'āhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ, yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.
sīluttama →
bodhirasa
who takes conduct as the highest ideal
SNP 51 mahābyūhasuttaṃ aṭṭhakavaggo 13
sīl'uttamā saññamen'āhu suddhiṃ, vataṃ samādāya upaṭṭhitāse, idh'eva sikkhema ath'assa suddhiṃ, bhavūpanītā kusalā vadānā.
uttamaporisa →
bodhirasa
highest of men, best of men, superman
DHP 97 arahantavaggo
assaddho akataññū ca, sandhicchedo ca yo naro, hat'āvakāso vantāso, sa ve uttamaporiso.
uttamapurisa →
bodhirasa
highest of men, best of men, superman
SN 22.57 sattaṭṭhānasuttaṃ
sattaṭṭhānakusalo, bhikkhave, bhikkhu tividhūpaparikkhī imasmiṃ dhammavinaye kevalī vusitavā uttamapuriso'ti vuccati.
uttamattha →
bodhirasa
nibbāna, ultimate good, summum bonum, supreme goal
ITI 16 paṭhamasekhasuttaṃ
yoniso manasikāro, dhammo sekhassa bhikkhuno, natth'añño evaṃ bahukāro, uttam'atthassa pattiyā, yoniso padahaṃ bhikkhu, khayaṃ dukkhassa pāpuṇe'ti.
TH 236 cūḷapanthaka theragāthā
tass'āhaṃ vacanaṃ sutvā, vihāsiṃ sāsane rato, samādhiṃ paṭipādesiṃ, uttam'atthassa pattiyā.
uttamaṅga →
bodhirasa
highest limb, i.e. head
JA 9 maghadeva jātakaṃ
uttamaṅga-ruhā mayhaṃ, ime jātā vayoharā, pātubhūtā devadūtā, pabbajjāsamayo mamā'ti.
uttamaṅgaruha →
bodhirasa
head hair, lit. growing on the highest part
JA 9 maghadeva jātakaṃ
uttamaṅgaruhā mayhaṃ, ime jātā vayoharā, pātubhūtā devadūtā, pabbajjāsamayo mamā'ti.
vimuttamānasa →
bodhirasa
liberated mind, free mind
DHP 348 taṇhāvaggo
muñca pure muñca pacchato, majjhe muñca bhavassa pāragū, sabbattha vimuttamānaso, na punaṃ jātijaraṃ upehisi.
vuttamarahatāti →
bodhirasa
this was indeed said by the enlightened one
ITI 100 brāhmaṇadhammayāgasuttaṃ
vuttañ'h'etaṃ bhagavatā, vuttam'arahatā'ti me sutaṃ.
māluṅkyāputta →
dppn
MāluṅkyāputtaMāluṅkyaputtaMālukyaputta
The Theragāthā contains two sets of verses attributed to him. One set speaks of the dangers of craving and encourages effort. Thag.399–404 The second set speaks …
uttamakulīna →
ncped
excellent, most noble family
uttamaporisa →
ncped
most excellent man
uttamapurisa →
ncped
most excellent man
uttamattha →
ncped
the supreme goal; the highest good
uttamaṅga →
ncped
the highest or chief part of the body: the head
āmuttamaṇikuṇḍala →
ncped
with jeweled earrings put on, wearing jeweled earrings.
āmuttamālābharaṇa →
ncped
wearing garlands and ornaments.
pūjā →
nyana
…ca pūjaniyesu etam mangalam uttamarn* See Dhp. 195f.
2: The Buddha did not think much of mere outer worship.;Not thus, Ananda, is the Tathāgata…
adhama →
pts
adjective the lowest (lit. & fig.), the vilest, worst Snp.246; (narādhama), 135 (vasalâdhama); Dhp.78 (purisa˚) Ja.iii.151 (miga˚); Ja.v.394 (uttamâdhama), Ja.v.437 (id.), Ja.v.397 Sdhp.387.
Vedic …
ahe →
pts
indeclinable exclamation of surprise or bewilderment: alas! woe etc., perhaps in cpd. ahevana a dense forest (lit. oh! this forest, alas! the forest (i.e. how big it is) Ja.v.63 (uttamāhevanandaho, …
ariya →
pts
…(= sīlaṃ ariyaṃ uttamaṃ parisuddhaṃ DN-a.i.286) MN.ii.167.
When the commentators, many centuries afterwards began to write Pali…
ati →
pts
…adj.: ˚āsanna too near; ˚uttama the very highest; ˚udaka too much water; ˚khippa too soon; ˚dāna excessive almsgiving ˚dāruṇa very…
ati-uttama →
pts
Ati-uttama
adjective by far the best or highest Vv-a.80.
aṭṭha →
pts
…Iti.18; Snp.1130 (magga uttama); Dhp.191 Dhp.273; Thig.158, Thig.171; Kp iv.; Vin.i.10; Cnd.485; DN-a.i.313; Dhp-a.iii.402. *…
bhaṇḍa →
pts
…(itthi bhaṇḍānaṃ uttamaṃ woman is the highest property), Cnd.38; Ja.iii.353 (yācita˚ object asked = yāca); Thag-a.288 (id.);…
bhuttar →
pts
…has eaten, or enjoys (cp. bhutta 2) Ja.v.465 (ahaṃ bhuttā bhakkhaṃ ras’ uttamaṃ).
n. ag. fr. bhuj, cp. Sk. bhoktṛ already Vedic & Epic
bhūsana →
pts
ornament, decoration Vism.10 (yatino-sīla-bhūsana-bhūsitā contrasted to rājāno muttāmaṇi-vibhūsitā).
fr. bhūṣ
brahma →
pts
brahmacariya →
pts
…Snp.267, Snp.274 (vas-uttama), Snp.566, Snp.655, Snp.1128; Thag.1027, Thag.1079; Iti.28, Iti.48, Iti.78, Iti.111; Dhp.155, Dhp.156, Dhp.312;…
brahmā →
pts
d →
pts
…has lost it:
dvipa-d-uttama Snp.995; koci-d-eva Pv-a.153; kincid-eva ibid. Pv-a.70; tāva-d-eva ib. Pv-a.74; yāva-d-atthaṃ ib…
dhamma →
pts
…Pv-a.1 (vande taṃ uttamaṃ Dhp ˚ṃ, B ˚ṃ, S ˚ṃ). Cp. Satthari, Dhamme Sanghe kankhati, as 3 of the ceto-khilā AN.iii.248≈ 3….
dhārin →
pts
…Iti.40
■ Ja.i.47 (virūpa-vesa˚) Dāvs v.15
■ f. ˚inī Pv.i.10#8 (kāsikuttama˚).
Sk. dhārin, see dhāreti &…
duma →
pts
…Bodhi tree Dpvs.i.7;
dvi →
pts
…AN.v.21; Snp.83 (dipa-duttama), Snp.995 (id.) Snp.998; Dhp.273; -pādaka = ˚pad Thag.453 = Snp.205.
- as sec. cpd. form (with guṇa)…
hetu →
pts
…viz. hetu˚, paccaya˚, uttama˚ sādhāraṇa˚. Another 4 at Tikp.27, viz. kusala˚ akusala˚, vipāka˚, kiriya˚, and 9 at Tikp.252, viz…
isi →
pts
…Bhagavā isi ca sattamo ca uttamaṭṭhena Snp-a.351); Vv.21#1 (= buddha-isinaṃ Vipassi-ādīnaṃ sattamo Vv-a.105). Isika (isika)
Vedic…
itthi →
pts
…SN.i.43 (bhaṇḍānaṃ uttamaṃ); Dhp-a.i.390 (itthiyo vikkiṇiya bhaṇḍaṃ).
- -agāra (-āgāra) as…
itthī →
pts
…SN.i.43 (bhaṇḍānaṃ uttamaṃ); Dhp-a.i.390 (itthiyo vikkiṇiya bhaṇḍaṃ).
- -agāra (-āgāra) as…
ji →
pts
…suffix winning, victorious: sangāma˚ victorious in fight, in sangāmaj uttama “greatest of conquerors” Dhp.103; sabba…
jāla →
pts
…Snp-a.115 Snp-a.263 (= suttamaya) DN.i.45 (anto-jālikata caught in a net); Snp.62, Snp.71, Snp.213, Snp.669; Ja.i.52; Ja.vi.139
■…
kamma →
pts
…dhammo ca sīlaṃ jīvitam uttamaṃ, etena maccā sujjhanti, na gottena dhanena vā SN.i.34 = SN.i.55; MN.iii.262, quoted at Vism.3, where k is…
kevalin →
pts
…and uttamapurisa Defn sabbaguṇa-paripuṇṇa sabba-yoga-visaṃyutta Snp-a.153
■ ye suvimuttā te…
kuttama →
pts
in kāsi-kuttama Ja.vi.49 should be read as kāsik’uttama.
kāsika →
pts
…(where to be read kāsik’ uttama for kāsi-kuttama). -vattha Benares muslin AN.i.248 AN.iii.50; Pp.34; Mil.2; Dhp-a.i.417; Vism.115.
cp….
magga →
pts
…is given as “maggam uttamaṃ” at Snp.1130, i.e. the Highest Path. See for ref. e.g. Vin.iii.93; Vin.iv.26; DN.ii.353 DN.iii.102,…
mahant →
pts
…visiṭṭha, pāmokkha, uttama pavara,“ see Cnd.502.
Note on mahā & cpds
- In certain compounds the combn…
matta →
pts
…like api, eva, pi, yeva: vuttamatte eva as soon as said Dhp-a.i.330; cintitamatte at the mere thought Dhp-a.i.326; naṃ jātamattaṃ yeva as…
mucchanā →
pts
swelling or rising in tone, increase of sound Ja.ii.249 (vīṇaṃ uttama-mucchanāya mucchetvā vādesi).
fr. mucchati 2
mukha →
pts
…cp. Vin.i.246) Vb-a.332 (= uttamaṃ, mukha-bhūtaṃ vā)
■ Der. adj mokkha & pāmokkha; (q.v.). Note. A poetical instr sg….
nara →
pts
nibbāna →
pts
…of N., is maṅgalaṃ uttamaṃ & to be achieved by means of; tapo, brahmacariyā and ariyasaccāna-dassanaṃ Snp.267
■…
opavayha →
pts
…variant reading opaguyha gajuttama opavayha = rāja-vāhana C.); DN-a.i.147 (ārohanayogga opavuyha, variant reading ˚guyha); Vv-a.316 (T….
pada →
pts
…Snp.700 (moneyyaṃ uttamaṃ padaṃ, thing; but Snp-a.491 explains as uttama-paṭipadaṃ), Snp.765; Dhp.21, Dhp.93, Dhp.114…
parama →
pts
…for visiṭṭha); by uttama at Dhp-a.iii.237; Vv-a.78
■ DN.i.124 (ettaka˚) MN.ii.120 (˚nipacca); SN.i.166;…
paramatā →
pts
…DN-a.i.169 explains by uttamatāya); MN.i.10 (abyābajjha˚); SN.i.82 (nāḷik’ odana-paramatāya on a nāḷi of boiled rice at the…
paṇīta →
pts
…abundant.“ Synonymous with uttama (DN-a.i.109, DN-a.i.171), uḷāra (Pv-a.25, Pv-a.228), atuḷa (Pv-a.110) opp. hīna (DN.iii.215;…
porisa →
pts
…in uttama˚ (= mahāpurisa) Dhp.97 (cp. Dhp-a.ii.188). Cp posa.
abstr. fr. purisa, for *pauruṣa or…
pura →
pts
…Snp.991, Snp.1012 (˚uttama), Snp.1013; Ja.vi.276 (= nagara C); Mhvs.14, Mhvs.29
■ avapure below the fortress MN.i.68
■…
purisa →
pts
…Vism.447, Vism.492.
- -uttama “the highest of men,” an excellent man AN.v.16, AN.v.325 sq.; Snp.544; Dhp.78;…
puttimant →
pts
adjective having sons SN.i.6; Snp.33.
fr. *puttamant
saṅgāma →
pts
… ■ ji (sangāma-j-uttama) victorious in battle Dhp.103 (cp. Dhp-a.ii.227 = sangāma-sīsa-yodha) -bheri battle…
tanu →
pts
…Vv.16#2 (vara graceful = uttamarūpa-dhara Vv-a.79; perhaps to 2) Pv-a.46 (of hair: fine + mudhu). 2. (n. nt.) body (orig. slender part of…
ukkaṭṭha →
pts
…(verse 143); Ja.iii.218 (= uttama C.). In other combn. at Vism.64 (u. majjhima mudu referring to the 3 grades of the Dhutangas);…
uttamatā →
pts
highest amount, climax, limit DN-a.i.169 (for paramatā).
abstr. fr. uttama
uttara →
pts
vara →
pts
…the noble city Vv.16#6 (= uttama˚, Rājagahaṃ sandhāya vuttaṃ Vv-a.82); ratana˚; the best of gems Snp.683; rāja˚; famous king…
vasa →
pts
vaṇṇin →
pts
…in cātu˚; (suddhi) (purity of) the fourfold castes MN.ii.132. 3. having beauty Snp.551 (uttama˚). 4. having the appearance of AN.ii.106…
vuttamāna →
pts
at SN.i.129 read as vattamāna.
ñāṇa →
pts
knowledge, intelligence insight, conviction, recognition, opp. añāṇa avijjā, lack of k. or ignorance.
-
Ñāṇa in the theory of cognition:
it occurs in intensive couple-compounds with terms of …
āharati →
pts
…(te hattaṃ); Cnd.540#c (puttamaṃsaṃ, read āhāreyya?); Pv.ii.3#10; DN-a.i.186, DN-a.i.188 DN-a.i.2. 2. to bring, bring down, fetch…
āhāreti →
pts
…AN.ii.40, AN.ii.145, AN.ii.206; AN.iv.167; Cnd.540#c (āhāraṃ & puttamaṃsaṃ cp. SN.ii.98).
Denom. fr. āhāra
āsabha →
pts
…(C. seṭṭha-ṭṭhāna uttama-ṭṭhāna); AN.iii.9; AN.v.33 sq.; DN-a.i.31; Kp-a.104.
the guṇa-and compn. form of usabha,…
nissāya →
bodhirasa
leaning (on), depending (on), being supported (by)
SN 22.79 khajjanīyasuttaṃ
namo te puris'ājañña, namo te puris'uttama, yassa te n'ābhijānāma, yam'pi nissāya jhāyasī'ti.
MN 22 alagaddūpamasuttaṃ
yaṃnūn'āhaṃ tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ saṃkaḍḍhitvā, kullaṃ bandhitvā, taṃ kullaṃ nissāya hatthehi ca pādehi ca vāyamamāno sotthinā pāraṃ uttareyyan'ti.
purisājañña →
bodhirasa
noble man, extraordinary man, lit. thoroughbred man
DHP 193 buddhavaggo
dullabho puris'ājañño, na so sabbattha jāyati, yattha so jāyati dhīro, taṃ kulaṃ sukham'edhati.
SN 22.79 khajjanīyasuttaṃ
namo te puris'ājañña, namo te puris'uttama, yassa te n'ābhijānāma, yam'pi nissāya jhāyasī'ti.